گالری سنگ های قیمتی گوهرآرا

شناخت سنگ های قیمتی  بر اساس گروه های معدنی

سنگ های قیمتی در دید کلی زیر مجموعه  گروههای مواد معدنی هستند که در این مقاله به معرفی این گروه ها و زیر مجموعه های آنها میپردازیم.

گروه برلیان

وجه تسمیه: از واژه بریلیوم اخذ شده است.

1- آکواماری (Aquamarine)

2- مورگانیت (Morganite)

3- هلیدور (Heliodor)

4- زمرد سبز (Emerald)

سیستم تبلور: هگزاگونال

فرمول شیمیایی : Be3Al2(Si6O18)

ترکیب شیمیایی: BeO=13.96% Al2O3=18.97% SiO2=67.07%,

ادخال هایCs,Li,Na ,OH Mg, Mn,Fe,Ca,Cr

سختی :5 /7-8 

میزان شفافیت : شفاف تا نیمه‌شفاف

چگالی: 92/2-66/2

رنگ : زرد طلایی، زرد مایل به سبز، زرد صورتی، سبز زمردی، سفید و بی‌رنگ

جلا : شیشه ای - مات

نوع شکستگی : صدفی- نامنظم .بریل در مقابل فشار حساس بوده و به راحتی می شکند. اغلب به صورت بلورهای منشوری است که در جهت قائم مخطط و شیار دار است .

پاراژنز: اورتوز- کوارتز - تورمالین - توپاز- کاسیتریت

ژیزمان: کمیاب ; پگماتیت های آلمان غربی و شرقی ، نروژ، امریکا ، چک واسلواکی ، برزیل و فرانسه

محل پیدایش :چک و اسلواکی

تشابه کانی شناسی: آپاتیت - تورمالین - توپاز

بر اساس رنگ به نامهای مختلفی خوانده می شود، از جمله :

محل تشکیل : بریل در گرانیت ها و پگماتیت های گرانیتی و نیز سنگهای دگرگونی یافت می شود.

کاربرد : نمونه های شفاف آن در جواهر سازی مصرف دارد. همچنین از بریل، بریلیون استخراج می شود. این فلزر که به مقدار زیاد در آلیاژ مس مصرف می شود، باعث افزایش قدرت کشش و مقاومت مس در برابر فرسودگی می گردد.

فقط گونه سبز پر رنگ آن یعنی زمرد ، به عنوان یک سنگ قیمتی رده بندی می‌شود. از روزگار باستان ، ارزش زیادی برای زمرد قائل بودند و امروزه نیز ارزش آن می‌تواند مساوی یا حتی بالاتر از الماس یا یاقوت باشد.

گروه کرندوم

یاقوت سرخ (Ruby)

یاقوت کبود (Sapphire)

کرندوم با فرمول Al2O3 در سیستم رمبوئدریک متبلور شده و وزن مخصوص آن 95/3 تا 1/4، دارای سختی 9 و جلای شیشه ای می باشد.این کانی در فارسی به یاکند و در عربی به یاقوت معروف است.

در ترکیب شیمیایی این کانی آلومینیوم 2/53 % به همراه ناخالصی هایی مانندTi , Cr ,… دیده می شود. کرندوم بی رنگ و کاملاً شفاف بوده که غالباً به رنگهای مختلف قرمز – خاکستری – بنفش – سبز – آبی – قهوه ای و زرد دیده می شود. انواع رنگی و شفاف آن جزء جواهرات قیمتی محسوب می شوند. مطابق رنگشان به نامهای مختلف نامیده می شوند:

مانند Ruby (یاقوت) به رنگ قرمز، SAPPHIRE به رنگ .این کانی غالباً به حالت خودشکل بوده و بیشتر اوقات دانه ای شکل و یا کاملاً کمپاکت است و برای سائیدن مورد استفاده قرار می گیرد ولیکن گاهی صفحه ای و یا منشوری با مقاطع شش ضلعی می باشد.

اغلب اوقات کرندوم به ویژه سافیر دارای ذرات خارجی است که با نظم معینی درداخل آن قرار می گیرند به طوری که روی یک تیغه شش گوش آن،این مواد به شکل ستاره های 6 گوش دیده می شوند.

درجه ذوب کرندوم خالص حدود 2050 درجه است. اسیدها روی آن اثری ندارند ولی پس از ذوب قلیائی بوسیله بی سولفات پتاس در اسیدها حل می شود. در پرل بوراکس به سختی ولی کاملا ًحل خواهد شد.

گروه گارنت

پیروپ (Pyrope)

آلماندن (Almandine)

اسپسارتین (Spessartin)

گروسولر گارنت (Grossuler Garnet)

آندرادیت (Andradite)

وجه تسمیه: از یک واژه یونانی به معنی دانه‌ای شکل گرفته شده است که در فارسی به آن نارسنگ گویند

سیستم تبلور: کوبیک

سختی : 5 /7-5/6

وزن مخصوص: 2/4-5/3

ضریب شکست:1.81-1.746

میزان شفافیت : شفاف تا نیمه شفاف

رنگ : رنگ آنها با ترکیب شیمیایی تغییر می کند و به رنگهای قرمز روشن تا تیره( پیروپ)، سرخ تا قرمز تیره متمایل به سیاه( آلماندن)، زرد متمایل به قهوه ای (اسپسارتین)، بیرنگ و سبز(گروسولر) و... دیده می شود

جلا: شیشه ای گاهی چرب یا صمغی

در فارسی به آن بیجاده، لعل سوخته نیز می‌گویند. ابتدا آن را از انواع یاقوت می‌دانستند و پیش از کشف لعل قیمت بسیار بالایی داشته است. معمولاً هر چه اندازه‌ی بلورهای گارنت بیشتر شود، از شفافیت آن کاسته می‌شود

A3B2(SiO4)3 فرمول شیمیایی: ترکیب شیمیایی گارنتها با فرمول ساختمان کلی A3B2(SiO4)3 بیان می‌شود. در این فرمول موضع A با کاتیونهای Ca وMg ، Fe+2 یا Mn+2 و موضع B با کاتیونهای Fe+3 ، Cr+3 اشغال می‌شود.

در ترکیب آن معمولا مقداری Ca و Fe+2 وجود دارد. رنگ آن از قرمز تیره تا تقریبا سیاه تغییر می‌کند. اغلب شفاف است و به همین خاطر در جواهر سازی مصرف می‌شود. نام آن از یک واژه یونانی به معنی آتش‌سان گرفته شده است. رودولیت نامی است که به گارنت ارغوانی یا قرمز مایل به صورتی روشن داده شده و ترکیب آن با دو بخش پیروپ و یک بخش آلماندین مطابقت دارد.

محل تشکیل : گارنت یکی از کانیهای مهم و با گسترش وسیع است که به مقدار فراوان در بعضی از سنگهای دگرگونی و به صورت سازه فرعی در بعضی از سنگهای آذرین یافت می‌شود. این کانی بیش از همه درشتیهای میکادار ، شیستهای هورنبلند دار و گناسیها مشاهده می‌شود به همین خاطر بارها به عنوان کانی شاخص دگرگونی به کار برده شده است.

پیدایش در ایران :در شیستهای میکادار منطقه خلج مشهد ، آلماندین همراه با استارولیت یافت می‌شود. در شیستهای میکادار جاده بین همدان و ملایر )زمان اباد همدان) آلماندین با آندالوزیت همراه است. در منطقه کوه گبری رفسنجان بلورهای گارنت معمولا از نوع آندرادیت و گروسولاریت هستند. برخی بلورهای سبز رنگ حاوی 1.5 درصد کروم اند و بنابراین از نوع رمانتویید هستند که برای تزیین استفاده می شوند. در کرندونیت کوه اهر - زنجان ، گارنت همراه با کرندوم دیده می‌شود. گارنتهای نوع گروسولار در سنگی که یکسره از این کانی تشکیل شده است. در ناحیه زند - اهر و معدن آهن سمنان و ناحیه علیای دره مرادبیگ یافت شده‌اند همچنین در اسکارنهای ورقه ورقه تنگ حنا درنیریز فارس وکوه گنبد رفسنجان یافت می شوند

کاربرد : نمونه های شفاف آن در جواهر سازی مصرف دارد. همچنین گارنت ها به عنوان ساینده در کاغذ سمباده مصرف دارند.به عنوان ساینده در بتن های ضد سایش جهت پرداخت لوازم الکتریکی ،برای تولید سنباده ، تولید وسایل فیلتری ودر نوع مرغوبتربه عنوان سنگ نیمه جواهری استفاده می شود.

وجوه مشخصه :گارنتها معمولا از بلورهای مکعبی مشخص ، سختی و رنگ شناخته می‌شوند. بطور کلی چگالی ، ضریب شکست در تشخیص اعضای این گروه بسیار موثر است. به استثنای اوارویت که در برابر فوتک تقریبا گدازناپذیر است. سایر گارنتها در درجه 3 الی 3.5 (از مقیاس گدازپذیری) گداخته می‌شوند. گارنتهای آهندار یعنی آلماندین و آندرادیت در مقابل شعله فوتک گداخته می‌شوند و گلوله‌های مغناطیسی تولید می‌کنند. مخلوط اسپسارتین و کربنات سدیم ، چنانچه روی ذغال تا حد گداخت گرم شوند مهره‌ای به رنگ سبز مایل به آبی (تشخیص منگنز) پدید می‌آورند. اوارویت همراه با فسفات مهره سبز رنگی (تشخیص کروم) تولید می‌کند.

تاریخچه گارنت:محدوده وسیع ترکیب شیمیایی گارنتها که وسیعتر از هر کانی گوهری دیگر است به صورت تنوع و دیگر خواص فیزیکی در گونه‌های مختلف آن بروز می‌کند. از زمان مسیح تا کنون گارنتی که به عنوان گوهر استفاده می‌شود، به رنگ سرخ تیره بوده و بنابراین به باور بسیار تنها رنگ کانی همین رنگ است. در حالی که گارنت به تمام رنگها مجزی آبی یافت می‌شود. پیروپ و آلماندین و محلول جامدهای بین آنها به رنگ سرخ و بنفش با سایه‌های گوناگون یافت می‌شوند. از این گارنتها در روزگار باستان به عنوان گوهر استفاده می‌شد.گروسولار می‌تواند به رنگ سرخ نیز باشد، اما بیشتر به رنگ زرد نارنجی تا قهوه‌ای مایل به نارنجی است که به عنوان گوهر استفاده زیادی دارد. اخیرا گونه‌ای گارنت شفاف به رنگ سر زمردی به نام تساووریت در پارک تساووکنیا یافت شده است. گونه توده ای سبز یشمی گروسولار آفریقای جنوبی به عنوان جانشین یشم استفاده می‌شود. آندرادیت می‌تواند به رنگ سبز مایل به زرد تا سیاه باشد، اما گونه شفاف سبز آن یعنی امانتویند اهمیت گوهری دارد. اسپسارتین گوهری کمیاب است، اواروویت یا گارنت کروم‌دار به صورت بلورهای سبز سیر درخشان یافت می‌شود.

خانواده گارنت:گارنت‌در رنگ‌های‌ مختلف‌ وجود دارد و متداول ‌ترین‌ رنگ‌ آن‌ قرمز تیره‌ است. نام‌ دیگر گارنت‌ لعل‌ است. البته‌ در حرفه‌ جواهرسازی‌ به‌ سنگ‌ اسپینل‌ هم‌ چون‌ رنگ‌ قرمز دارد، گاهی‌ لعل‌ گفته‌ می‌شود.

گارنت‌ کلمه ‌ای‌ لاتین‌ و به‌ معنای‌ دانه‌های‌ مُدوّر است. گارنت‌ شفاف‌ در جواهرسازی‌ مورد استفاده‌ قرار می‌ گیرد و چند : نوع‌ معروف‌ و قابل‌ استفاده‌ آن‌ در جواهرسازی عبارت اند از:

رنگ‌های‌ گارنت‌ جلوه‌ و زیبایی‌ خاصی‌ دارند. این‌ گوهر به‌ دلیل‌ تنوع‌ رنگ‌ و وجود معادن‌ پراکنده‌ در تمام‌ دنیا به‌ خصوص‌ در کشورهای‌ پرجمعیت‌ (از جمله‌ هندوستان، پاکستان‌ و برزیل) و انواع‌ خاصی‌ از آن‌ در کشورهای‌ اروپایی‌ در ساخت‌ جواهرات‌ بومی‌ جایگاه‌ خاصی‌ دارد و به‌ دلیل‌ ارزانی‌ برای‌ تمام‌ طبقات‌ مردم‌ قابل‌ استفاده‌ است. ناگفته‌ نماند در بسیاری‌ از همین‌ کشورها در مورد این‌ گوهر اعتقادات‌ و باورهای‌ خاصی‌ وجود دارد. گفتنی‌ است‌ این‌ گونه‌ اعتقادات‌ در مورد سنگ‌ها، به‌ طور کلی‌ جنبه‌ نمادین‌ دارد

synthetic gemstone:اصولاً گوهرها به‌ خاطر رنگ، درخشش، شفافیت، سختی‌ زیاد، کمیابی‌ و یا پدیده‌های‌ نوری‌ مورد توجه‌ انسان‌ها بوده‌اند. همین‌ انگیزه‌ها باعث‌ شده‌ که‌ امروزه‌ در لابراتوارها گوهرهایی‌ با ترکیبات‌ شیمیایی‌ برابر و خواص‌ فیزیکی‌ مشابه‌ با گونه‌های‌ طبیعی‌ ساخته‌ شود؛ و البته‌ مصنوعی‌ بودن‌ این‌ سنگ‌ها باید ذکر شود تا استفاده‌کننده‌ گمراه‌ نشود؛ برای‌ مثال‌ گفته‌ شود یاقوت‌ مصنوعی، زمرد مصنوعی‌ و...؛ این‌ شیوه‌ ساخت‌ راsynthetic gemstone گویند.

Imitation:به‌ علاوه، گوهرهایی‌ هم‌ به‌ نام‌ بدلی‌ ساخته‌ می‌ شوند که‌ معمولاً موادی‌ مثل‌ شیشه‌ و پلاستیک‌ در آنها به‌ کار رفته‌ است. این‌ بدل‌ها فقط‌ رنگ، جلا و شفافیت‌ جواهرات‌ اصل‌ را دارند و فاقد خواص‌ فیزیکی‌ و شیمیایی‌ نوع‌ اصل‌ هستند. به‌ این‌ شیوه‌ ساخت‌imitationگویند.

گروه کوارتز

سنگ کریستال (Rock crystal)، یاقوت بنفش (Amethyst)، سیترین (Citrine)، کوارتز قهوه ای (Brown Quartz)، رز کوارتز (Rose Quartz)، کوارتز شیری (Milky Quartz)، کوارتز چشم گربه ای (Quartz Cat eyes)، کوارتز دلربا (Aventurine)، کلسدونی (Chalcedony)، یشم (Jasper)، آگات (Agat)، عقیق رنگارنگ (Onyx and Sard)، توپاز (Topaz)، عقیق جگری (Carnelian)، اوپال (Opal)

فرمول شیمیایی: سیلیکون SiO2

سیستم تبلور: تا دمای 573 درجه هگزاگونال است.

شکل بلورها: منشوری - بی پیرامیدال - پسودوکوبیک

اشکال ظاهری: بلوری - آگرگات دانه ای - توده ای

جلا: شیشه ای - چرب

رخ: ناقص - مطابق با سطح (1011)

شکستگی: صدفی - تراشه ای خشن

سختی:7

وزن مخصوص: 2.6

میزان شفافیت : شفاف - نیمه شفاف- غیرشفاف

رنگ : سیاه - خاکستری - قهوه ای - تیره - سبز- صورتی

رنگ اثر خط: سیاه

ژیزمان: فراوان ; در سنگهای ماگمایی اسیدی و پگماتیت های برزیل و روسیه یافت شده

پاراژنز: فلدسپات ها - میکاها - آمفیبول ها - پیروکسن ها

تشابه کانی شناسی: آپاتیت - پولوسیت - بریل - توپاز - فناکیت

منشا تشکیل: ماگمایی- پگماتیتی - هیدروترمال -دگرگونی - رگه های تیپ آلپی دگرسانی ها- رسوبی

سایر مشخصات: لومینسانس سبز کامل و کرم و نارنجی تاقرمز نشان می دهد.

کوارتز دارای ترکیب شیمیایی اکسید سیلیس Sio2 بوده که انواعی از آن را که به عنوان گوهر از آنها نام برده شده می توان به مجموعه های تقسیم کرد .

گروه فلدسپات

سنگ خورشید (Sunstone)

ارتوکلاز (Orthoclase)

سنگ ماه (Moonstone)

آمازونیت (Amazonite)

لابرادوریت (Labradorit)

دارای خصوصیات ذیل می‌باشد:

سختی: 5/6-6 موس

ساختمان شیمیایی: گروه سیلیکات آلومینو آلکالی به دو گروه سری‌های پلاژیوکلاز و سری‌های آلکالی‌فلدسپات تقسیم می‌گردد.

چگالی: 76/2-55/2

سری‌های پلاژیوکلاز (Plagioclase Series)

لابرادوریت (Labradorite)

بصورت رنگارنگ، رنگین‌کمانی همچنین به فرم سنگهای شفافی به رنگ زرد، نارنجی، قرمز و سبز دیده می‌شود.

سان‌استون (Sunstone)

در آن پولک‌های زرینی از اینکلوژنهای هماتیت دیده می‌شود.

پریستریت (Peristerite) 

به‌صورت رنگین‌کمانی از رنگهای آبی تا سفید مشاهده می‌گردد.

سری‌های آلکالی فلدسپات

ارتوکلاز

به‌رنگ زرد کم رنگ تا قرمز گوشتی دیده می‌شود.

آمازونیت (Amazonite)

به رنگ سبز متمایل به زرد تا آبی متمایل به سبز دیده می‌شود

سنگ مروارید نما (Moonstone)

اغلب بی رنگ و گاهی به رنگ سفید متمایل به زرد و قرمز متمایل به خاکستری- آبی مشاهده می‌شود.

گروه شیشه های طبیعی

ابسیدین (Obsidiane)

تکتیت (Tektite)

ابسیدین یا شیشه ولکانیکی یا سنگ آتشفشانی، سنگ غنی از سیلیکاتی است که که به سرعت سرد شده است. اگرچه این سنگ ترکیب شیمیایی دقیقی ندارد اما سنگی است که بیش از 70 درصد سیلیس دارد. بشر در دوران سنگ از ابسیدین تراش داده شده به عنوان ابزار استفاده می کرده است و امروزه از آن به عنوان ماده خام صنایع استفاده می کند.

جواهرات آلی

کهربا (Amber)

کهربای سیاه (Jet)

عاج (Ivory)

مرجان (Coral)

صدف لاک پشت (Tortoise shell)

صدف (Shell)

مروارید (Pearl)

الماس و گوهرها

سایر گوهرها

این دسته از سنگها در گروه خاصی جای نمی گیرند در نتیجه تمامی آنها با عنوان الماس و گوهرهای دیگر نام برده شده اند.

الماس (Diamond)، تورمالین (Tourmaline)

توپاز (Topaz)، پریدوت (Peridote)، زیرکن (Zircon)، کریزوبریل (Crysoberyl)، اسپینل (Spinel)، فیروزه (Torquise)، یشم(Jadeite)

نفریت (Nepherit)، سنگ لاجورد (Lapis lazuli)، آندالوزیت (Andalusite)، آپاتیت (Apatite)، آزوریت (Azurite)، بنیتوئیت (Benitoite)، دیوپسید (Diopside)، انستاتیت (Enstatite)، فیبرولیت (Fibrolite)، فلوریت (Flurite)، ایولیت (Iolite)، کورنروپین (Kurneropine)، مالاکیت (Malackite)رودوکروسیت (Rhodocrosite)، رودونیت (Rhodonite)، اسکاپولیت (Scapolite)سرپانتین (Serpentine)، سین هالیت (Sinehalite)، سودالیت (Sodalite)، اسفن (Sphene)، اسپودومن (Spudomene)، تافئیت (Taaffeite)، زوئیسیت (Zoisite)، دیوپتاز (Dioptaz)