گالری سنگ های قیمتی گوهرآرا

منشا سنگهای قیمتی

منشأ سنگ­های قیمتی و نیمه­ قیمتی

   سنگ­های قیمتی و نیمه­قیمتی در بسیاری از محیط­های زمین تشکیل می­شوند. در این بخش به بررسی متداول­ترین و مهم­ترین محیط­های تشکیل این سنگ­ها و نیز فرایند های مربوط به آن پرداخته می­شود.

بایستی بین این مسئله که سنگ­های قیمتی کجا یافت می­شوند و کجا تشکیل می­شوند تمایز قایل شد. بیشتر سنگ­های قیمتی در زیر سطح زمین تشکیل می­شوند. برخی براثر معدن­کاری و برخی دیگر بر اثر فرایندهای زمین­شناختی مانند گسلش، چین خوردگی، بالاآمدگی در مقیاس وسیع و ولکانیسم به سطح زمین آورده می­شوند. این فرایندها قادر هستند سنگ­ها را از اعماق بیش از 400 کیلومتر در زیر زمین بر سطح آن بیاورند. 

محیط­های شکل­گیری

 آب

 آب­ها با کانی­ها واکنش می­دهند و آن­ها را در خود حل می­کنند. قابلیت نگهداری عناصر  به­وسیله این محلول­ها بستگی به شرایط فیزیکی دارد. چنان­چه شرایط فیزیکی تغییر کند، برای مثال محلول سرد یا بخار شود، این کانی­ها ته­نشین می­شوند. تشکیل بلورهای نمکی براثر تبخیر آب دریا بر این اساس قابل توجیه است.

نوع کانی تشکیل شده بستگی به نوع عناصر حل شده در آب دارد، چنان­چه واکنش آب با سنگ­های غنی از سلیس صورت گرفته باشد، برای مثال ماسه سنگ­ها، کانی غنی از سلیس ایجاد می­شود.

کانی­های سیلیسی هم­چون کوارتز، آمیتیست، عقیق و اوپال از موادی هستند که امکان تبلور آن­ها از آب وجود دارد؛ در این میان تنها اوپال غیر بلوری است. چنان­چه آب با سنگ­های غنی از مس واکنش دهد، کانی­های مسی مانند مالاکیت، آزوریت و یا فیروزه تشکیل می­شوند.

 کانساری هیدروترمال

نحوه­ی شکل­گیری کانی­های ناشی از فرایند هیدروترمال متفاوت از کانی­هایی است که بر اثر واکنش­های صورت گرفته در آب­های نزدیک به سطح زمین ایجاد می­شوند. زمانی که محلول­های محلول­های ناشی از سرد شدن توده­های ماگما فضاهای خالی مثل ترک­ها را پر می­کنند سنگ­های قیمتی در آن­ها تبلور پیدا می­کنند.

شکل­گیری کانی­هایی مثل بریل، زمرد و تورمالین نیاز به عناصر غیر عادی دارد. بریل حاوی بریلیوم و تورمالین که دارای برم می­باشند، بر اثر سرد شدن بخارات ماگما به­وجود می­آیند از این دسته کانی­ها هستند.

پگماتیت

پگماتیت­ها عموماً در گروه سنگ­های ماگمایی قرار می­گیرند. این سنگ­ها از ماگماهای غنی از آب، سیلیس و عناصر غیر عادی، که در مراحل انتهایی تبلور ماگمایی شکل می­گیرد، ایجاد می­گردند. آب زیاد در ماگما موجب می­شود بلورها سریع رشد نمایند و لذا بلورهای پگماتیت اغلب بزرگ هستند. این امر برای سنگ­های قیمتی و نیمه­قیمتی از اهمیت زیادی برخوردار است.

 زمانی که ماگمای پگماتیت غنی از برلیم باشد بلورهای بریل و چنان­چه این ماگما غنی از برم باشد، بلورهای تورمالین ایجاد می­شود.

 سنگ­های قیمتی با منشأ ماگمایی

 برخی از این نوع سنگ­ها در ماگماها یا حباب­های گازی در سنگ­های آتشفشانی متبلور می­شوند. زیرکن، توپاز و یاقوت نمونه­هایی از این سنگ­های قیمتی هستند.

 سنگ­های قیمتی با منشأ دگرگونی

 این نوع سنگ­ها بر اثر گرما، فشار و واکنش با محلول­ها تشکیل می­شوند. محیط­های دگرگونی بسیاری وجود دارند. به طور مثال تکتونیک صفحه­ای محیط­های دگرگونی را ایجاد می­کند که شاخصه­های آن­ها فشار و دمای بالا است. از کانی­های تشکیل شده در این محیط­ها می­توان ژادئیت یا ژاد را نام برد. در موارد بسیار نادر ممکن است دما در سنگ­های دگرگونی به قدری بالا باشد که منجر به تشکیل الماس شود.

سنگ­های دگرگونی ناحیه­ای شامل بسیاری از سنگ­هایی می شود که بر اثر افزایش دما و فشار، دفن شده و تغییر شکل پیدا کرده­اند. کانی­هایی که در این نوع از  سنگ­ها تشکیل شده و ارزش جواهری دارند شامل گارنت و کوردیریت هستند.

 سنگ­های قیمتی تشکیل یافته در جبه

 فراوان­ترین کانی جبه بالایی اولیوین یا پریدوت است. تختال­ها بر اثر فعالیت­های تکتونیکی و آتشفشانی به سطح زمین آورده می­شوند و حاوی این نوع کانی­ها می­باشند که بعضاً ارزش جواهری دارند.